Biuletyn Informacji Publicznej
Muzeum Ziemi Mogilenskiej

Jajko – symbol życia, a w czasach przedchrześcijańskich błyskawicy i słońca, sił ożywiających przyrodę w okresie wiosennym. Można to wiązać z mitem o powstaniu świata właśnie ab ovo , czyli z jajka. Tak myśleli na terenie Grecji czy też Indii.  Persowie wierzyli, że świat wykluł się z jajka – białko stało się słońcem, a żółtko księżycem. Otóż Bóg posłał na ziemię... koguta. Miał on zadanie ożywić ją, więc zniósł jajko, a z niego wypłynęły rzeki, które nawodniły ziemię i w niedługim czasie wszystko było zielone.

Przed 5000 lat Chińczycy obdarowywali się kolorowymi jajkami wraz z nadejściem wiosny. Najstarsza polską pisanką, pochodzącą z X w. n.e., wykopano na Ostrówku w Opolu. Rysunki na jajkach były wtedy przede wszystkim znakami magicznymi, które miały chronić dom i obejście przed złymi duchami, urokami, czarami i chorobami.

Jak powstały pisanki?

Najstarsze pisanki pochodzą z terenów sumeryjskiej Mezopotamii. Zwyczaj malowania jajek znany był w czasach cesarstwa rzymskiego. W tradycji chrześcijańskiej zdobione jajka symbolizują Zmartwychwstanie Chrystusa.

Pierwsze odnalezione na ziemiach polskich pisanki pochodzą z końca X wieku. Odkryto je w czasie wykopalisk na wyspie Ostrówek na terenie grodu.

Dawne pisanki powstały przez rysowanie czyli „pisanie” na skorupce gorącym woskiem, a następnie zanurzano je w barwniku. Do tworzenia rozmaitych wzorów używano szpilek, słomek, szydeł itp.

Pisanki są tworzone z gęsich, kaczych i kurzych jaj. W ostatnim czasie wykorzystuje się również strusie jaja, nadal są to jednak sporadyczne przypadki. Najczęściej są to wydmuszki (pozbawione zawartości, mające nienaruszoną skorupkę) bądź jajka gotowane na twardo. Są jeszcze również specjalne typy sztucznych jajek wielkanocnych. Mogą być wykonane np. z drewna, filcu czy nawet styropianu.

Współcześnie…

Jest wiele tradycyjnych sposobów dekorowania pisanek i wynikają one ze zwyczajów zakorzenionych w kulturach ludowych. Poza techniką batikową należy odnotować, że również  wykorzystuje się wosk. Najpierw jajko jest zanurzone w barwniku, a dopiero potem ozdabiane woskowym wzorem. Następnie umieszcza się je w specjalnie przygotowanej marynacie, zmywającej zbędne plamy w miejscach niepokrytych woskiem. Dzięki temu, po usunięciu woskowej warstwy, otrzymuje się kolorowe ornamenty na jasnym tle. Podobnie jak przy batikowaniu, cały ten proces może być wielokrotnie powtarzany przy wykorzystaniu różnych barwników. Robi się tak, by otrzymać wielobarwną, mieniącą się różnymi kolorami, niepowtarzalną pisankę. Istnieją również mniej tradycyjne techniki tworzenia wielkanocnych pisanek. Można do nich zaliczyć malowanie jajek farbą akrylową czy wytworne dekorowanie ich specjalnie przygotowaną biżuterią z bursztynu. Liczba różnych odmian technik świadczy o tym, że pisankowa tradycja wciąż jest popularna i aktywna w Polsce.

Obecnie dzieci mogą kupić specjalne psikawki lub plastikowy pistolet i w ramach zabawy nawzajem polewać się wodą.W niektórych gospodarstwach obowiązuje też tradycja budzenia domowników z samego rana za pomocą zimnej wody. Nie każdy marzy o tym, by zostać zmoczony wodą. Tradycja ta ma jednak pozytywne podłoże – bycie mokrym podczas śmigusa-dyngusa zwiastuje szczęście.